Over het gebruik van wilgentenen
Eigen aan een ambacht is het handwerk gericht op de productie en verwerking van materialen. In een ambacht zoals mandenvlechten met wilgentenen is het gebruik van de juiste materialen eens zo belangrijk.
Wilgentenen, of waterloten van een wilg, zijn de lange rechte scheuten die gevormd worden nadat een wilg wordt geknot. De wilg (Salix) is een geslacht van tweehuizige bomen en struiken uit de wilgenfamilie en komt in België voor langs sloten en plassen. Als boom kennen we de wilg vooral als de knotwilg en de treurwilg (Salix babylonica)
Kwaliteit en duurzaamheid zijn twee waarden die voor mij als persoon en ambacht belangrijk zijn. Door vakmanschap en het gebruik van materialen met een ecologische waarde, doe ik mijn best om dit ook door te voeren in al mijn werk.
Zelf ben ik geen kweker, en daardoor ben ik dus op zoek gegaan naar een goede kweker om mee samen te werken. De Vos BVBA is een bedrijf gevestigd in België waar ik ongeveer 99% van mijn materiaal ga halen. Op deze manier probeer ik mijn steentje bij te dragen om mijn ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te houden.
Af en toe wanneer ik op markten ga demonstreren of cursus ga geven in het buitenland, zoals in Lichtenfels Duitsland, koop ik werkgerief en andere soorten wilgentenen bij Hans Ender en Schardt KG.
Het materiaal waarmee gevlochten kan worden, is de eenjarige scheut (nog niet verhout) van de wilg (Salix), die ook wel de “wis” of “wijm” wordt genoemd. Deze eenjarige twijgen/wilgentenen worden gesnoeid in de winter als het blad gevallen is. Ze worden daarna gedroogd en gesorteerd op lengte.
Er kan gewerkt worden met:
- Ongeschilde wilgentenen ( er zijn verschillende soorten en bij het indrogen krijgen ze elk hun eigen, specifieke kleur)
- Geschilde, witte wilgentenen ( het schillen gebeurt in het voorjaar als de sapstroom terug op gang gekomen is)
- Geschilde, bruine of gebufte wilgentenen (worden eerst gekookt waardoor ze een bruine kleur krijgen, en daarna geschild)
- Gekloven wissen ( geschilde / ontschorste wilgentenen die gekloven worden tot schenen)
- Schenen ( dit zijn gekloven wilgentenen die vlak geschaafd zijn en op breedte getrokken voor oa. fijn scheenwerk)
Gedroogde wilgentenen kunnen jaren bewaard worden. Om te kunnen vlechten, worden de wilgentenen geweekt in water, regenwater is prima. De week-tijd is ongeveer 2 weken voor niet ontschorste wilgentenen, een paar uren voor ontschorste twijgen.
Een vlechter/vlechtster heeft een heel assortiment twijgen in verschillende lengtes, diktes en soorten.
Qua gereedschap heeft hij/zij niet zoveel nodig :
- Een plank of soort van tafeltje, schuin afhellend, waarop het werk wordt vastgezet;
- Priem om het werk vast te zetten, ook om ruimte te maken;
- Gewichten om het werk te verzwaren, geeft stabiliteit;
- Klop/slag-ijzer om het vlechtwerk aan te kloppen;
- Sikkel- en lancetvormige messen om wissen aan te scherpen;
- Snoeischaar om wissen over te knippen en manden uit te kuisen;
- Kloofhoutjes om wissen in drieën of vieren te klieven;
- Schaafje, al dan niet verstelbaar, om het merg te verwijderen en om gekloven wissen op dikte te trekken;
- Breedte schaafje, al dan niet verstelbaar, om schenen op gelijke breedte te trekken;
- Bodemmallen voor het maken van bodemringen;
- Vormmallen uit één stuk voor open vallend werk; demonteerbaar voor versmallend werk;
- Ronde en ovale spanringen;
- Kruisen om bij hoekig werk de hoekstaanders(hoekposten) op hun plaats te houden.
Vroeger vlocht men manden voor allerlei doeleinden, vooral functionele zoals aardappelmanden, plukmanden, eendenkorven ed. Plastiek heeft dit grotendeels vervangen. Nu maakt men naast zo’n traditionele manden, voornamelijk design manden voor allerlei toepassingen, die vooral mooi en uniek moeten zijn. Een niche binnen deze categorie is het maatwerk. Er is dus nog wel interesse om een rechthoekige mand te laten vlechten, maar op maat.
